Bütçe Nedir?


Belli bir süre, genel olarak bir yıl içindeki gelir ve giderlerin ayrıntılarını tasarlayan hesap cetveli. Bir devletin bütçesi olabildiği gibi, bir kurulun, bir kişinin de bütçesi olabilir.

Devlet bütçesi olarak ilkin İngiltere'de meydana gelen bütçe, ülkemizde gerçek anlamı ile Cumhuriyetin ilânından sonra yerleşmiştir. Bir kanun tasarısı olan ve Millet Meclisi tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe giren devlet bütçesi son şeklini alıncaya kadar dört safhadan geçer:

1 -Bütçenin hazırlanması: Bütçe hükümet tarafından hazırlanır. Hazırlanma işi, bakanlıklarda, taşradaki teşkilâttan merkeze ve en aşağı kademeden üst kademelere doğru bir seyir takip eder. Bakanlıklar tarafından hazırlanan bütçe, bakanlıklardan toplanan bu gider cetvelleri ile devletin bir yıllık gider durumunu tasarı halinde meydana getirmiş olur.

2 -Bütçenin incelenmesi: Maliye Bakanlığında, gelen gider tasarıları incelenir. Devletin gelir ve gider durumu da karşılaştırıldıktan ve Bakanlar Kurulundan geçtikten sonra incelenmek ve onaylanmak üzere T. Büyük Millet Meclisinde, Bütçe Komisyonu tarafından gerekli incelemeler yapılır. Bu tasarı, Bütçe komisyonunun bir raporu ile Cumhuriyet Senatosu tarafından incelenir. Burada gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra, bunlar, Bütçe Komisyonu tarafından Millet Meclisi genel kuruluna gönderilir.

3 - Bütçenin onaylanması: Bütçe tasarısı Millet Meclisinin genel kurulunda, Bütçe Komisyonunda olduğu gibi bütün ayrıntıları ile yeniden incelenir, gerekli eklemeler ve çıkarmalar yapılarak onaylanır ve Cumhurbaşkanına, onaylanmak üzere sunulur.

4 - Bütçe kanununun yürütülmesi: Millet Meclisinin ve Cumhurbaşkanının onaylamasından sonra bütçenin yürütülme görevi hükümete verilir. Hükümet, bütçede gösterilen ve tasarı halinde olan gelir ve giderleri yerine getirmek için, ilgili organlarını görevlendirir; giderlerin bütçede gösterilen yerlere kullanılmasını, gelirlerin gösterildiği yerlerden toplanmasını sağlar.

Bütçenin kapatılması: O yılki bütçenin uygulanması tamamlandıktan sonra, Sayıştay tarafından incelenmesi yapılır. Bütçe Kanunu'na göre toplanan paralar ve yapılan giderler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne gönderilir. Burada, Bütçe hesapları kapatılır. Bunun için Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan kanuna Kesin Hesap Kanuna denir. Böylece, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Devlet Bütçesini, hem uygulanmadan önce, hem de uygulandıktan sonra denetlemektedir.

Gerek kişilerin, gerek kurulların, gerekse devletin bütçelerinde başlıca iki bölüm bulunur.

a - Gelirler bölümü,
b - Giderler bölümü.

Bütçelerde esas olan, gelirlerin giderlerden fazla olması, ya da ikisinin de denk olmasıdır. Bu durum için gerekli indirmeler ve çıkarmalar, Maliye Bakanlığı, Devlet Plânlama Teşkilâtı, Bütçe Komisyonu ve Millet Meclisi tarafından yapılır.

Gelir ve giderler bakımından bir tasarı olarak hazırlanan ve çoklukla bir yıl süre için hazırlanmış olan bütçelerin, tasarı şekline uyup uymaması, ancak bu belirli süre geçtikten sonra belli olur. Bu durum karşısında ya denk bütçe, ya açıklı bütçe, ya da geliri fazla olan bütçe şekilleri meydana gelmiş olur.